DSÖ’nün maymun çiçeğiyle ilgili küresel acil durum ilan etmesi ve dün İsveç’in ilk vakayı gördüğünü açıklaması, ‘COVID’den sonra yine mi salgın’ endişesi yarattı. Kolay bulaşması, vücutta çıkardığı korkunç yaralar, yaşattığı acılar ve ölüm oranıyla korku salan maymun çiçeğini uzmanlara sorduk.
**Maymun Çiçeği Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir?**
Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Genel Sekreteri Prof. Dr. Ateş Kara, maymun çiçeğinde şu an toplam 15 bin civarında vaka, 137 de ölümün olduğunu dile getirerek şunları söyledi: “2022 yılında maymun çiçeğiyle ilgili Türkiye’de de bir salgın olmuştu. O dönem yaklaşık 13 civarında vakamız vardı. Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) acil durum ilan ettiği salgının yarattığı tedirginliğin temel nedeni dünyanın hala koronavirüs pandemisinin neden olduğu korkuyu atlatamamış olması. Bir diğer neden de 2022 yılındaki salgına göre bu salgının daha hızlı yayılım göstermesi. Normal şartlarda 2022’de görülen hastalıkta ölüm oranı binde 1’di, şimdiki salgında ise bu oran yüzde 1.
**Türkiye’de Durum Ne?**
Normalde Demokratik Kongo’da yani Orta Afrika’da görülen bu hastalığa çevre ülkelerde de rastlanması tedirginliği artırdı. Yani öldürücülüğünün ve vaka sayısının artması hem de çevre ülkelere yayılması nedeniyle DSÖ acil durum ilan etti. Diğer yandan ilgili bölgelerden ülkemize giriş yapanlara şu an için sorgulama yapıldığını biliyoruz. O anlamda rahatız.
**Çiçek Virüsü Gibi…**
Tedirgin olmamızın temel nedeni ‘çiçek hastalığı’. Bu hastalık şu an ülkemizde yok ve 1977’den sonra da görülmedi. Bu o dönem yapılan aşıların büyük bir başarısı. Çiçek hastalığına sebep olan da pox virüsü ve bu da pox virüsü. Çiçek hastalığı insanlığın virüsüydü, bu kemirgenlerin virüsü. O nedenle insanlara geçişi kolay değil ancak Mpox özellikle immün sistemi baskılanmış ya da bağışıklık sistemi düşük olan hastalarda daha fazla görülebiliyor. Sağlıklı kişilere bulaştığında da o kadar ağır seyretmiyor.
**Kabarçıklar Virüslü Sıvı Dolu**
Bu hastaların kabarcıkları yani lezyonlarının vücuttaki yoğunluğu 15 ile 1000 adet arasında olabiliyor. Lezyonların içinde sıvı var ve bu sıvı çok yüksek miktarda virüs içeriyor. Bu lezyon patlarsa virüsler ortaya çıkıyor. Bu sıvının bulaştığı yatak, çarşaf ya da havlu 2 saat boyunca bulaştırıcı özelliğe sahip. Ancak açık bir yara yoluyla bulaşma gerçekleşebiliyor. Yani aynı evde yaşayanlardan birine bu virüs bulaşsa da yakın temas olmadıkça diğerlerine bulaşma ihtimali neredeyse sıfır.
**Çiçek Aşısı Gerekebilir**
Prof. Dr. Tuba Dal (Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi): “Türkiye’de bu hastalığın görülme olasılığı elbette var. Avrupa’da görülen bir şey sonrasında Türkiye’de de görülebiliyor. Çiçek hastalığı vardı ve 1980 yılından sonra sona erdi. Ancak mpox yani maymun çiçeği hastalığının lezyonları çiçek hastalığına benzese de onun kadar ciddi değil. Belirtileri de çiçek hastalığı kadar ciddi seyretmiyor. Bu hastalık özellikle bebekler, çocuklar ve hamileler için sorun olabilir. Yayılım hızına göre belki ileri vadede bazı riskli kişilere çiçek aşı yapılması gerekebilir.
**Yeniden Eve Kapanır Mıyız**
Prof. Dr. Esin Şenol (Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi): “Şu an Afrika kıtasında 13 ülkede var ve Avrupa’da da İsveç’te görüldü. Çocuklar risk grubunda ve okulların açılmasına bir ay kala bu ve diğer enfeksiyon hastalıklarıyla ilgili onlara bir bilgilendirme yapılması gerekir. Henüz okulların kapatılmasına ya da bir kısıtlama yapılmasına gerek olacağını sanmıyorum. Ancak eğer bu hastalık ülkemizde görülürse vaka ve temaslılar bir süre okuldan uzak tutulabilirler.”
**COVID’le Karşılaştırma**
Prof. Dr. Ateş Kara, maymun çiçeğinin COVID’le farklarını ve ortak yanlarını şöyle sıraladı:
– Bulaşma Şekli: Bu vakaların hemen hemen yüzde 99’u cinsel yolla bulaşıyor. Bunun dışında temas ya da ortak eşya kullanımıyla da bulaşma ihtimali var. Yani maymun çiçeği COVID gibi solunum yoluyla bulaşan bir hastalık değil.
– Belirtileri: COVID’de ateşe göre bir önlem sistemimiz vardı ancak ateşi olmayan ya da belirti göstermeyenler de bulaştırabiliyordu. Maymun çiçeğinde bulaş için kişinin ciddi bir döküntüsünün olması lazım. Halsizlik, yorgunluk ve ateş belirtileri de gösteriyor.
– Teşhis: Maymun çiçeğini belirtileri sayesinde takip ve tespit etmek kolay. COVID’ten en büyük farkı ise şu: Biri yarış otomobili diğeriyse kamyon. Yani birbirlerinden o kadar farklılar. COVID’de aynı odaya girdiğimiz ve 30 dakika biriyle konuştuğumuzda geçme ihtimali vardı. Bunda öyle bir durum söz konusu değil.
– Tedavi: Bu hastalığa sahip olanlar genelde kendi kendine iyileşiyor. İyileşme süresi 14 günü bulabiliyor. Direkt bir ilacı yok ancak destekleyici tedavi sağlanıyor. Virüsü olanlarda bir iki gün içinde lezyon görülmeye başlanıyor. Bu dönemde virüsün bir miktar bulaşıcılığı var. İkinci günden 7’nci güne kadar en bulaşıcı olduğu günler. Ondan sonra iyileşme dönemine giriyor ve bu dönemde bulaştırıcılığı yok. Hastanın bağışıklık sistemi düşükse iyileşme süresi 22 güne kadar uzayabiliyor.
– Hastalık İzi: Bu virüs derinin daha alt tabakasına yerleşir. O nedenle lezyon patlamasa bile iyileşirken iz bırakıyor. Hastaların yüzde 80’inde iz kalabiliyor.
